Cung cấp thông tin cho báo chí: Những bài học để đời!

Trong bài phỏng vấn trước, ông nói: “Việc chủ động cung cấp thông tin một cách kịp thời là rất quan trọng”. Nghe thì rất đơn giản, bởi người ta sẽ bảo ai chẳng muốn thông tin nhanh. Nhưng thực tế hình như không phải như vậy, thưa ông?

Ông Đỗ Quý Doãn: Đúng là nhận thức về vấn đề này vô cùng khó khăn. Chúng ta nhớ lúc 11h45 trưa 6/10/2010, trước hôm diễn ra đại lễ 1.000 năm Thăng Long – Hà Nội, xảy ra vụ nổ pháo hoa ở Mỹ Đình. Lập tức người dân thấy khói bốc lên nghi ngút, băng ca chạy ra chạy vào khuân người. Ai chẳng nhìn thấy. Có phải cây kim, sợi chỉ bỏ trong túi đâu mà bảo người ta không thấy. Bây giờ người ta dùng điện thoại di động ghi lại những hình ảnh đó là rất bình thường. Họ chụp xong, post lên mạng.
 
Họ đưa lên một cái là tất cả các mạng nước ngoài đưa tin vụ nổ pháo hoa trước ngày đại lễ nghìn năm Thăng Long – Hà Nội: Đúng 11h45 trưa nay, tại sân vận động Mỹ Đình, nơi sẽ diễn ra chương trình đại nhạc hội chào mừng nghìn năm Thăng Long – Hà Nội đã xảy ra vụ nổ pháo hoa, có thể rất nhiều người chết bởi vì thấy băng ca khuân người cứ đi ra đi vào liên tục. Còn lý do việc này thì chưa biết thế nào. Không nói khủng bố, không nói cái gì cả, nhưng nghe cũng kinh. Nhưng các báo của chúng ta lại không được phép đưa tin ngay vì ngại ngày mai tổ chức đại lễ, buổi tối tổ chức đại nhạc hội, bây giờ nổ pháo hoa người ta sẽ nghĩ ngay là có khủng bố thì lễ lạt còn ai đi nữa.

Tôi gọi điện trao đổi với Ban Tuyên giáo, Văn phòng Chính phủ, Bộ Công an và Hà Nội, đề nghị nên xác định rõ lý do, tai nạn thì nói tai nạn, kỹ thuật thì nói kỹ thuật, phải đưa tin ngay chứ không báo chí nước ngoài sẽ tung tin khủng bố thì đến lúc chúng ta không bao giờ gỡ lại được đâu. Sau rất nhiều bàn cãi, xin ý kiến của cấp rất cao, đến 3h chiều mới giao ông Nguyễn Đức Nhanh, Giám đốc Công an Hà Nội lên phát ngôn. TTXVN phát, sau đó các báo đưa tin, đến tối đài đóm của mình mới đọc. Như vậy là nhanh nhất cũng phải mất 3 tiếng đồng hồ. Mà 3 tiếng đồng hồ đó về mặt thông tin là kinh hoàng lắm.

Hóa ra sau khi thông tin được đưa một cách đầy đủ thì ngày hôm sau đại lễ vẫn cứ nghìn nghịt người. Buổi tối, cả Hà Nội chỉ có tắc đường. Có nghĩa người dân vẫn đổ ra đường tràn ngập chứ có sợ gì đâu. Khi người ta đã được thông tin rõ, vụ đấy là do mấy ông bưng bê làm rơi gây nổ, 3 người chết, một số người bị thương, khi đã rõ nguyên nhân là do tai nạn lao động thì mọi người không còn lo ngại các lý do khác, vẫn yên tâm  tham gia đại lễ. Qua đó mới thấy đôi khi chúng ta cứ ngồi lo những chuyện không đâu vào đâu.

Ông có thể nêu thêm một vài ví dụ cho thấy cái lợi trong việc cung cấp thông tin kịp thời, đầy đủ cho báo chí, và cái hại nếu làm ngược lại?

Ông Đỗ Quý Doãn: Rút kinh nghiệm từ vụ nổ pháo hoa ở sân Mỹ Đình, trong vụ nổ bình gas tại Lãnh sự quán Hoa Kỳ ở TP.HCM, chúng ta cho thông tin ngay là nổ bình gas, chứ không người ta đồn đoán bảo nổ ở lãnh sự quán Mỹ thì chắc là mấy ông Alquedas có ở Việt Nam hay sao thì sẽ rất mệt. Chúng ta đưa thông tin ngay, chả ai thắc mắc gì. Tuy nhiên vẫn còn rất nhiều cái phải rút kinh nghiệm.

Hôm Đại tướng Võ Nguyên Giáp từ trần, một sự kiện như vậy nhưng về thông tin thì cứ lúng túng. Cụ mất lúc 18h09 ngày 4/10 nhưng đến tối 5/10 truyền hình mới đưa tin. Báo in thì sáng 6/10 mới thông tin chính thức. Chỉ cần báo chí thông tin ngay là vào lúc 18g09 hôm nay ngày 4/10, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã qua đời tại Bệnh viện 108 (Hà Nội) do tuổi cao sức yếu. Như vậy là dân yên tâm, còn các việc chuẩn bị khác sau đó tiếp tục thông tin thì có ảnh hưởng gì đâu. Vậy mà cứ phải chờ đợi.

Có những việc đôi khi chúng ta cứ cảm thấy ngần ngại, cảm thấy lo trong khi chính đó là những cái làm cho người ta có đầy đủ mọi nhận thức, mọi cơ sở về mặt thông tin, về mặt căn cứ để người ta xác định được hành động của mình. Cho nên vấn đề cung cấp thông tin kịp thời, chủ động không phải làm cho mọi việc khó khăn hơn mà chính là làm cho người ta thấy rõ ràng, minh bạch và làm cho xã hội bảo đảm sự lành mạnh.

Khi xảy ra vụ một số người biểu tình phản đối Trung Quốc cắt lưới, cắt cáp tàu Việt Nam, dường như việc “cung cấp thông tin kịp thời, chủ động để làm cho người ta thấy rõ ràng, minh bạch và làm cho xã hội bảo đảm sự lành mạnh” đã không được thực hiện một cách kịp thời?

Ông Đỗ Quý Doãn: Khi xảy ra vụ việc đó thì tôi đi Cu Ba về, đang dừng ở Pháp. Mở CNN, BBC ra thì cứ 5 phút họ cập nhật một lần thông tin về vụ này. Tôi gọi điện hỏi anh em trong nước, nghe anh em nói báo chí mình không nói gì về chuyện này. Tôi nghĩ với các sự kiện phức tạp, nhạy cảm, trong thời đại thông tin ngày nay, không thể không thông tin. Vấn đề quan trọng là phải phân tích, nói rõ quan điểm của Đảng, Nhà nước để định hướng dư luận.