40 năm ngày Giải phóng miền Nam- Phần IV: Thông tấn xã Việt Nam trong Mùa Xuân đại thắng Viết tin chiến thắng trên bàn làm việc của đại tá, Tỉnh trưởng ngụy

Phóng viên TTXGP Dương Đức Quảng tại căn cứ pháo binh của Quân đội Sài Gòn ở thị xã Quảng Ngãi, sau khi căn cứ này bị Quân Giải phóng đánh chiếm đêm 24/3/1975 rạng sáng ngày 25/3/1975.

Sau gần ba năm làm Tổ trưởng Tổ phóng viên của Thông tấn xã Giải phóng (TTXGP) tại Quảng Đà (Quảng Nam – Đà Nẵng), gần Tết năm 1975, tôi được các anh lãnh đạo TTXGP Trung Trung bộ (Khu V cũ) gọi về căn cứ để dự tổng kết công tác và nhận nhiệm vụ mới. Thời gian này, TTXGP Trung Trung bộ là một Tiểu ban nằm trong Ban Tuyên huấn Khu uỷ V, lãnh đạo gồm ba anh: Đinh Ngọc Hường, Đoàn Bá Từ và Nguyễn Công Trinh, đều từ Tổng xã vào, thay các anh Võ Thế Ái, Vũ Đảo là thủ trưởng cũ của chúng tôi, đã được cử ra Bắc. Họp tổng kết công tác và ăn Tết xong, tôi được lãnh đạo Ban Tuyên huấn và Tiểu ban TTXGP cử làm Tổ trưởng Tổ phóng viên TTXGP tại tỉnh Quảng Ngãi, gồm tôi và anh Thanh Tụng, phóng viên ảnh (nay đã mất). Chúng tôi được giao nhiệm vụ về tỉnh phải bám sát cơ quan chỉ đạo tiền phương, theo sát các đơn vị chiến đấu đang hoạt động trên địa bàn, bao gồm cả quân chủ lực và quân địa phương, kịp thời gửi tin ảnh về Tổng xã.

Một ngày cuối tháng 2/1975, hai chúng tôi khoác ba lô, cuốc bộ vào Quảng Ngãi. Lúc này, đường ô tô đã mở sâu vào phía trong, qua tỉnh Quảng Nam, chứ không chỉ dừng lại gần khu căn cứ của Ban Tuyên huấn Khu uỷ như mấy tháng trước. Dọc đường đi vào, chúng tôi bắt gặp nhiều đơn vị bộ đội chủ lực hành quân vào phía Nam, có đơn vị hành quân bằng xe cơ giới, có đơn vị hành quân cả ban đêm, khác hẳn sự vắng lặng trên các tuyến đường giao liên một hai năm trước như mỗi lần tôi ra Quảng Đà.

Một buổi sáng, vừa vượt qua Dốc Cọp, chúng tôi dừng lại bên đường nghỉ, thì thấy mấy chiếc xe ô tô Uoát của Liên Xô đi đến rồi dừng lại cách chúng tôi chỉ vài chục mét. Từ trên hai chiếc xe đầu bước ra, chúng tôi thấy Bí thư Khu uỷ Võ Chí Công và Tư lệnh Quân khu Chu Huy Mân cùng một số cán bộ tháp tùng. Hai vị chỉ huy cao nhất của Đảng và Quân đội tại Khu V trò chuyện với nhau những gì chúng tôi không thể biết, chỉ thấy thỉnh thoảng cả hai cùng cười, nhưng gương mặt vẫn có vẻ đăm chiêu, dường như đang chứa đựng một điều gì rất hệ trọng. Rồi chúng tôi thấy hai vị bắt tay nhau chia tay. Chiếc xe ô tô chở Tư lệnh Quân khu Chu Huy Mân tiếp tục đi vào phía Nam, còn chiếc xe chở Bí thư Khu uỷ Võ Chí Công quay ngược trở ra. Mãi sau này, sau khi chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử kết thúc, tôi mới biết, hôm đó Bí thư Khu uỷ Võ Chí Công tiễn Tư lệnh Quân khu Chu Huy Mân lên Đắc Lắc kiểm tra công tác chuẩn bị trước khi quân ta mở màn chiến dịch Tây Nguyên bằng trận đánh lịch sử, giải phóng thị xã Buôn Mê Thuột ngày 10/3/1975. Đó cũng là trận đánh mở màn cho cả đợt Tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân 1975 trên toàn miền Nam, kết thúc bằng chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng Sài Gòn, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước...

Vào tới Quảng Ngãi được ít ngày, chúng tôi nhận được tin Quân Giải phóng đã đánh chiếm Buôn Mê Thuột, mở màn chiến dịch Tây Nguyên thắng lợi. Bị đánh bất ngờ, thất thủ Buôn Mê Thuột, quân đội Sài Gòn ở Tây Nguyên bắt đầu nao núng, nhanh chóng tan rã, tháo chạy khỏi địa bàn chiến lược này. Ở Quảng Ngãi, Lữ đoàn 52 chủ lực của ta cùng các đơn vị bộ đội địa phương và du kích khắp các xã phối hợp với mặt trận Tây Nguyên, đồng loạt mở các đợt tiến công quân đội Sài Gòn, tạo thành thế trận bao vây thị xã Quảng Ngãi và các thị trấn, thị tứ trong tỉnh. Tôi cùng anh Thanh Tụng bám sát Tiểu đoàn pháo binh của Lữ đoàn 52 Quân Giải phóng, khi biết tin quân ta sẽ đánh chiếm thị xã Quảng Ngãi, chúng tôi bám theo bộ phận tiền phương của tỉnh để có thể vào thị xã một cách sớm nhất. Đêm 24, rạng ngày 25/3/1975, một số đơn vị bộ đội địa phương và du kích các xã vùng ven nổ súng tiến công giải phóng thị xã Quảng Ngãi. Lực lượng Quân giải phóng tiến vào thị xã hầu như không gặp sự kháng cự nào đáng kể của Quân đội Sài Gòn. Thị xã gần như bị bỏ ngỏ vì quân Sài Gòn tháo chạy trước khi Quân giải phóng tiến vào, đến mức trong ngăn kéo phòng làm việc của viên Thiếu tá Nguyễn Văn Tấn, Chi khu trưởng thị xã Quảng Ngãi, còn nguyên cả một chiếc phong bì đóng dấu tuyệt mật chưa kịp bóc, để rồi tôi là người bóc chiếc phong bì này, trong đó là toàn bộ kế hoạch phòng thủ Chi khu khi bị Cộng sản tiến công!

Ngay rạng sáng ngày 25/3. tôi đã theo chân Bộ phận tiền phương của Tỉnh tiến vào Dinh Tỉnh trưởng kiêm Tiểu khu trưởng quân đội Sài Gòn ở Quảng Ngãi, Đại tá Lê Văn Ngọc. Phòng làm việc của viên Đại tá này hầu như còn nguyên giấy tờ, trên bàn còn cả tấm biển ghi rõ tên họ, cấp bậc và chức danh Tỉnh trưởng kiêm Tiểu khu trưởng của y. Tôi cầm tấm biển cho vào ba lô của mình, coi như là “một chiến lợi phẩm” thu được của địch!

Sáng ngày 25/3, được một người thợ chụp ảnh chở xe Honda, tôi đi khắp thị xã, đâu đâu cũng thấy giầy, quần áo, nón mũ... của sĩ quan, binh lính Quân đội Sài Gòn vứt bừa bãi trên hè, trên đường. Từ thị xã Quảng Ngãi chiếc xe đưa tôi qua cầu Trà Khúc, đi ngược về phía Chu Lai, căn cứ khổng lồ của quân Mỹ trước đây, nơi nhiều lính Sài Gòn tháo chạy trong đêm, kéo theo cả gia đình cùng chạy. Lác đác trên đường thấy một vài xác chết của binh lính Sài Gòn chưa kịp đưa đi chôn cất. Quá trưa 25/3 đã thấy nhiều người dân di tản ban đêm lục tục quay trở về nhà trong thị xã... 

Chiều ngày 25/3, tôi viết bài báo đầu tiên, có tiêu đề: “Thị xã Quảng Ngãi hoàn toàn giải phóng!” gửi về Tổng xã. Mở đầu bài viết ấy là dòng chữ: “Tôi viết những dòng này trên bàn làm việc của Đại tá, Tỉnh trưởng kiêm Tiểu khu trưởng quân đội Dài Gòn tại Quảng Ngãi Lê Văn Ngọc. Thị xã Quảng Ngãi hoàn toàn giải phóng!”. Bài viết của tôi được Tổng xã phát đi ngay cho các báo, đài sử dụng, được Đài phát thanh Giải phóng và Đài Tiếng nói Việt Nam đọc nhiều lần; được báo Nhân Dân in ngay đầu trang 3 của số báo ra sau ngày giải phóng thị xã Quảng Ngãi.

Hai hôm sau, tôi cùng anh Thanh Tụng mượn một chiếc Honda của tỉnh, tuy mới tập đi xe chưa đến một ngày, đã đèo nhau tìm về Sơn Mỹ để viết bài, chụp ảnh về mảnh đất đau thương, nơi quân Mỹ gây ra vụ thảm sát Mỹ Lai, giết chết 504 người dân tại đây, làm chấn động lương tri của nhân dân Mỹ và nhân dân thế giới. Hai anh em chúng tôi là hai nhà báo đầu tiên có mặt tại Sơn Mỹ sau ngày Sơn Mỹ được giải phóng. Từ Sơn Mỹ, tôi đã viết bài báo: “Về Sơn Mỹ giải phóng”, ghi lại hình ảnh cảm động và niềm vui vô hạn của người dân nơi đây sau ngày chiến thắng. Bài báo này của tôi cũng đã được Đài phát thanh Giải phóng, Đài Tiếng nói Việt Nam và báo Nhân Dân sử dụng. 

Năm nay, kỷ niệm 40 năm ngày giải phóng hoàn toàn Miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2015), mỗi khi nhớ lại những kỷ niệm không thể nào quên trong những tháng năm làm phóng viên mặt trận của Thông tấn xã Việt Nam đầy vất vả, gian khổ, hy sinh, với tất cả sự khiêm tốn của mình, tôi vẫn có thể tự hào nói rằng những năm tháng ấy là những năm tháng có ý nghĩa nhất trong cuộc đời cầm bút của tôi!