Trụ sở xã Quân Chu cũ thì bàn giao cho Trường Mầm non sử dụng; Trạm Y tế xã là nơi ở và làm việc của Công an thị trấn. Còn Nhà văn hóa thị trấn Quân Chu cũ được giao cho tổ dân phố Nhà Máy quản lý sử dụng. Chỉ còn trụ sở của thị trấn Quân Chu cũ là chưa được sử dụng.

Nghịch lý thiếu - thừa nhà văn hóa

Khác với cơ sở vật chất khối đơn vị hành chính cấp xã, sau khi sáp nhập xóm, tổ dân phố, nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh xảy ra tình trạng dôi dư nhà văn hóa và các trang thiết bị, dẫn tới tình trạng xuống cấp, lãng phí.

Xóm Trung Tâm, xã Thanh Định (Định Hóa), là một trong những dẫn chứng điển hình. Cuối năm 2019, Trung Tâm được thành lập trên cơ sở sáp nhập 3 xóm Khảu Rị, Nạ Mao, Pài Trận, tổng số 165 hộ dân với hơn 800 nhân khẩu. Đồng nghĩa với việc xóm có tới 3 nhà văn hóa nhưng lại không có công trình nào đáp ứng nhu cầu cho cả cộng đồng dân cư.

Trong số này, lãng phí nhất là Nhà văn hóa xóm Nạ Mao cũ. Công trình do nhân dân đóng góp tiền mua đất, đối ứng xây dựng với kinh phí hơn 300 triệu đồng; diện tích xây dựng hơn 100m2 với 60 chỗ ngồi. Ngay sau khi khánh thành thì thực hiện chủ trương sáp nhập nên công trình khóa cửa, không sử dụng từ đó đến nay.

Chị Nguyễn Thị Ánh, Bí thư Chi bộ Trung Tâm, nói: Công trình để không rất lãng phí, trong khi mỗi lần họp xóm hay sinh hoạt tập thể, chúng tôi đều phải nhờ Nhà văn hóa của xã.

Tương tự, tổ dân phố 8, phường Quang Trung (TP. Thái Nguyên), được sáp nhập từ tổ 39 và một phần tổ 37, 38, quy mô hơn 300 hộ. Chính vì vậy, 2 nhà văn hóa hiện có đều không đáp ứng được nhu cầu. Mỗi khi họp hay tổ chức Ngày hội Đại đoàn kết thì tổ phải dựng rạp ngoài sân hoặc chia ra thành 2 cụm nên rất bất tiện. Thừa nhà văn hóa nhưng lại thiếu về không gian, trang thiết bị nên các hoạt động chung của công đồng dân cư không tổ chức được thường xuyên.

Theo thống kê, qua 3 đợt sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, xóm, tổ dân phố, tỉnh Thái Nguyên đã giảm được 3 đơn vị cấp xã; 696 xóm, tổ dân phố.

Tính đến tháng 3-2023, toàn tỉnh có 487 nhà văn hóa - khu thể thao dôi dư do sáp nhập, trong đó có 250 công trình không được sử dụng. Cùng với việc hỗ trợ xây mới, sửa chữa, nâng cấp nhà văn hóa để đạt chuẩn thì việc xử lý các công trình dôi dư cũng là yêu cầu mang tính cấp thiết.

Cần sớm có phương án thanh lý

Trở lại với xóm Trung Tâm, xã Thanh Định (Định Hóa), địa phương hiện đang thực hiện Dự án xây dựng nhà văn hóa mới phục vụ cộng đồng dân cư và đảm bảo chuẩn nông thôn mới. Theo Dự án, công trình có diện tích xây dựng 200m2, tổng mức đầu tư hơn 700 triệu đồng, thêm tiền mua đất rộng 855m2 là 275 triệu đồng.

Chị Nguyễn Thị Ánh tính toán: Sau khi trừ đi phần tiền và xi măng hỗ trợ của Nhà nước, mỗi hộ dự kiến phải đối ứng 5 triệu đồng. Đây là số tiền lớn đối với bà con, vì hầu hết chỉ dựa vào sản xuất nông nghiệp. Các công trình nhà văn hóa cũ thì đang bỏ không nên chúng tôi kiến nghị cấp trên cho phép thanh lý và có thể trích lại một phần cho xóm để bà con giảm bớt gánh nặng đóng góp.
 

Ông Chu Minh Hoàn, Tổ trưởng tổ dân phố 8, phường Quang Trung (TP. Thái Nguyên), nêu ý kiến: Tổ 8 đã trình phương án xây dựng Nhà văn hóa mới có kinh phí hơn 1 tỷ đồng, phần đất và công trình dôi dư thì Nhà nước có thể thu hồi hoặc bán đấu giá.
 

Nhà văn hóa tổ 8, phường Quang Trung (TP. Thái Nguyên), đã được xây dựng từ lâu, diện tích nhỏ nên không đáp ứng nhu cầu sử dụng của cộng đồng dân cư.

Theo quy định, nhà văn hóa xóm, tổ dân phố là tài sản chung của cộng đồng dân cư và hiện chưa có hướng dẫn cụ thể về việc xử lý các công trình dôi dư sau khi sáp nhập.

Đối với ý kiến, kiến nghị của người dân về việc thanh lý tài sản là nhà văn hóa dôi dư, ông Nguyễn Minh Tú, Chủ tịch UBND huyện Định Hóa, cho biết: Đây không phải kiến nghị của riêng cử tri Định Hóa mà là thực trạng nhiều nơi trong tỉnh. Trên địa bàn huyện có nhiều nhà văn hóa được xây dựng từ nhiều năm, phần lớn đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Đây là tài sản dùng chung cho cộng đồng nhưng không phải là tài sản công. Thực tế, việc thanh lý đất và nhà văn hóa dôi dư chưa thể thực hiện được do hệ thống các văn bản, hướng dẫn hiện hành chưa quy định cụ thể…
 

Ông Nguyễn Minh Tú, Chủ tịch UBND huyện Định Hóa: Đề nghị các cấp có thẩm quyền quan tâm xem xét, sớm có hướng dẫn, ban hành cơ chế đặc thù về việc xử lý nhà văn hóa xóm thuộc diện dôi dư để địa phương triển khai đảm bảo quy định.
 

Cùng với cả nước, tỉnh Thái Nguyên sẽ tiếp tục thực hiện sắp xếp các đơn vị hành chính và xóm, tổ dân phố. Do vậy, rất cần có kế hoạch cụ thể, khoa học để sử dụng tài sản công một cách hợp lý, phát huy hiệu quả khi lập đề án sáp nhập; xử lý sớm đối với các công trình dôi dư. Đối với các nhà văn hóa - khu thể thao xóm thì việc cải tạo, quản lý phù hợp để làm nơi vui chơi cho trẻ em, sinh hoạt văn hóa, văn nghệ của người dân là phương án thiết thực.

Gỡ khó về xử lý tài sản công sau sáp nhập, giải thể cơ quan Mới đây, Chính phủ có Tờ trình dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023-2030, trong đó đề cập đến việc sắp xếp, xử lý trụ sở, tài sản công sau sắp xếp đơn vị hành chính. Theo đó, căn cứ phương án tổng thể sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã của địa phương đã được Chính phủ phê duyệt, UBND cấp tỉnh lập danh sách và xây dựng phương án sắp xếp lại, xử lý trụ sở, tài sản công của cơ quan, tổ chức, đơn vị ở địa phương thuộc phạm vi quản lý kèm theo đề án. Các bộ, cơ quan Trung ương có liên quan phối hợp với UBND cấp tỉnh xây dựng phương án sắp xếp lại, xử lý trụ sở, tài sản công của cơ quan, tổ chức thuộc phạm vi quản lý của bộ, cơ quan Trung ương gửi Bộ Tài chính tổng hợp, báo cáo Chính phủ. Trong thời hạn 2 năm kể từ ngày nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp đối với từng đơn vị hành chính có hiệu lực thi hành phải hoàn thành việc sắp xếp lại, xử lý trụ sở, tài sản công của cơ quan, đơn vị tại đơn vị hành chính sau sắp xếp. Việc sắp xếp trụ sở, tài sản công sau sắp xếp đơn vị hành chính thực hiện theo quy định của Chính phủ về sắp xếp lại, xử lý tài sản công. Bộ Tài chính hướng dẫn việc thực hiện thủ tục thanh lý, bán đấu giá tài sản, quyền sử dụng đất tại các trụ sở công dôi dư để bổ sung kinh phí cho địa phương, bảo đảm đơn giản thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian thực hiện, tránh gây lãng phí, giảm giá trị do tài sản hư hỏng, xuống cấp. Chính quyền các cấp chủ động cân đối, bố trí nguồn ngân sách để đầu tư sửa chữa, cải tạo, nâng cấp các trụ sở làm việc được tiếp tục sử dụng phục vụ hoạt động của đơn vị hành chính hình thành sau sắp xếp, phù hợp với quy hoạch và điều kiện thực tế của địa phương.